Saturday, November 12, 2011

U.S.A Tuimang Ta teng Minsazian ( mipha zah )

Pasian hehpihna leh Khualehtui Nu&Pa te thupha tawh Ih ten-na khua kibanglo himah taleh  a Mual zatamkheng in cikmah hun a ih ngaihsut khakloh na gamthupi mahmah a hi " United State Of American te gam" ah Tengtheidingleh Citizens asuak ding in lamhonghonsak Ihbiak Pasian min phat in om den ta hen. Tua mah bang in  U S A atung Masa
leh Akum te a Nuai a bang in "TUIMANG INNKUAN AMERICAN" TUIMANG INNKUN U.S.A  kipawl na File ah kepding in ki kaikhawm zo hi. Topan' T-I-A mipum hong khangsak hongpungsa semsem ta hen,  Tuimang vontawi usa Mipum a nuai a te ahi hi.  U.S.A
tuimangvontawiusa
@yahoogroups.com  
 www.tuimangvontawiusa.blogspot.com Deihbangin ki zangtheih hi.

              MIN,           Ar.KUM,     PAN,    TEN-NA KHUA,
                 //                      //            //               //
1.Sia- Cin Za Suan.Citizen.2000,   - Guampan- Tuimang-A
2.Mrs;Cing Ngaih Siang.-.2005,   - Myanmar- Tuimang-A
*Miss; Zen Lun Niang.....2005,   - Myanmar- Tuimang-A
*Miss; Go Saan Cing......2005,   - Myanma - Tuimang-A
*Mr;    Go Siam Pau.......2005,   - Myanmar- Tuimang-A
*Miss;  Kam Lun Vung....2005.  - Myanmar- Tuimang-A
*Mr;     Kap  Tung....---..2005,   - Myanmar -Tuimang-A
=========================================
3.Mr; Lian Sian Thang....2007,-Malaysia- New-Dalkhai-A
4.Mr; Khen Hau Khai.....2007, -Malaysia- Tuimang-A
5.Mr; Lian Suan Mung....2007, -Malaysia- Tuimang-A
6.Mr; Alh Khan Tuan......2007, -Malaysia- New-Dalkhai-A
*Mrs;Vum Khawl Vung...2007, -Malaysia- New-Dalkhai-A
*Mr; Gin Kap Thang.......2007,-  Malaysia- New-Dalkhai-A
*Mr; Thawng Sian Sang..2007,  Malaysia-   New-Dalkhai-A
*Mr; Khan Sian Piang..... Born-in  U S A-    New-Dalkhai-A
*Mrs; Cing Khan Niang---2010,  Malaysia-  New-Dalkhai-A
------------------------------------------------------------------------
7.Mr; Piang Khan Vungh..2008, Malaysia- New-Dalkhai-A
8 Mr; Hau Sian Kham......2008, Malaysia- Tonzang -A
*Mrs; Cing Don Vung......2008, Malaysia- Teddim -A
*Miss; ning Muan Lian----Bron--U.S.A
9.Mr; Pau Kap .................2008, Malaysia- Tuimang-A
*Mrs; Ning Sian Deih------2011, Myanmar- Tuimang-A
10. Pa Thangkhan gen------2008, Malausia- Tuimang-A
*Mrs; Suan Nuam Cing-----2008   //
*Mr; Mang Biak Tung------2008,  //
*Miss; Niang Gel Kim------2008,  //
*Miss; Cing Lam Sen--------2008,  // 
11.Mr; Cing Sawm Sang...-.2008, Thai land- Tuimang-A
12. Mr; Lian Khan Kham..--2008,  Malaysia- SawBua-Kalay-A
 *Mrs; Cing Sawm Dim----2010,  Myanmar- SawBua-Kalay-A
*Mr; Lian Suan Kap--------2010,  Myanmar- SawBua-Kalay-A
*Miss; Cing Nuam Lun----2010, Myanmar- SawBua- Kalay-A
*Miss; Niang Suan Huai--2010,  Myanmar- SawBua- Kalay-A
*Mr; Kam Khen Dongh----2010,  Myanmar-  SawBua- Kalay-A
*Miss; Hau Sian Nun-- ---2010,  Myanmar-  SawBua- Kalay-A
13. Mr; Kap Thawn Lal....2008, Thai land- Tuimang-A
14. Mr; Thang Cin Kai.....2008, Malaysia-  Tuimang-A
* Mrs;Dim Khawm Man.  2008, Malaysia-  Tuimang-A
* Miss; Niang' Gel Vung..Born-in  U S A-   Tuimang-A
========================================
15.Mr; Zam Biak Thang...2009,  Malaysia-  Tuimang-A
16.Mr; Go Kim Lian........2009,  Malaysia-  Tuimang-A
17.Mr; En Suan Sang.......2009,  Malaysia-New-Dalkhai-A
18.Mr; Thang Suan Dam--2009,  Malaysia-  Tuimang-A
* Mrs; Hau Deih Ning-----2009,  Malaysia-  Tuimang-A
* Mr; Kam Tul Piang.......2009,  Malaysia-   Tuimang-A
*Mr;  Lian Sian Pau.........2009,  Malaysia-   Tuimang-A
*Mr; Go Muan Kim--------2009,  Malaysia-   Tuimang-A
*Mr; Niang Mun Sang---- Born-in  U S A-     Tuimang-A
19.Mr; Thang Khan Sian---2009,  Thai land-  Tuimang-A
20.Mr; Suan Thawn Mung--2009, Malaysia-  Tuimang-A
+20.Mr; Go Khup Tuang----2009, Malaysia-  Tuimang-A
*Mrs; Dim San Ning---------2011, Myanmar-   Tuimang-A
21.Mr; Lian Za Nang---------2009, Malaysia-  Tuimang-A
22.Mr; Go Deih Lam---------2009, Malaysia-  Tuimang-A
 *Mrs; Lian Ngaih Nuam-----2009,Malaysia-  Tuimang-A
 *Miss; Zen Lun Kim..........2009, Malaysia-  Tuimang-A
 *Miss; Ciin Lun Siam-------2009, Malaysia-  Tuimang-A
 *Miss; Dim It Ciang---------2009, MalaysiaTuimang-A
 *Mr; Pau Cin Mung-------Born-in    U S A-    Tuimang-A

23.Mr; Thang Do Langh.------2009, Malaysia-  Tuimang-A
+23.Mr; Lian Tuan Thang......2009, Malaysia-  Tuimang-A
 *Mrs; Ciin Deih Lian-------- --2009, Malaysia-  Tuimang-A
24.Mr; Cin Lian Khai---------2009,  Malaysia- Old-Dalkhai-A
============================================
25.Mr; Nang Khan Thang-----2010, Malaysia- New-Dalkhai-A
 *Mrs; Cing Nuam Vung------2010, Malaysia- New-Dalkhai-A
 *Mrs; Ral Thuai dim e--------2010  Malaysia- New-Dalkhai-A
 *Mr; Dim Lian Tuang---------2010, Malaysia-New-Dalkhai-A 
26.Mr; Piang Khawm Thang--2010, Malaysia-  Tuimang-A
 *Mrs; Man San Lian-----------2010, Malaysia-  Tuimang-A
 *Mr; Lian Sian Sing------------2010,  Malaysia- Tuimang-A
27.Mr; Thang Zo Mung------- -2010, Malaysia-  Yanggon-A
 *Mrs; Par Lian Mawi-----------2010, Malaysia-  Yanggon-A
============================================
28.Mr; Thang Thawn Tuang-- --2011, Malaysia-  Tuimang-A
 *Mrs; Cing Nuam Ngai...........2011, Malaysia-   Tuimang-A
*Mr; Micheal Kam Kham.........2011,Malaysia-  Tuimang- A
29.Mr; Dai Sian Piang..............2011,Malaysia- Tuimang- A
*Mrss; Zen Ngaih Vung............2011, Malaysia- Tuimang-A
*Mr; Thang Mun Mang..............2011, Malaysia- Tuimang-A
*Miss; Cing Khawm Cing---------2011, malaysia- Tuimang-A
30.Mr; Khup Muan Khai............2011, Malaysia- Tuimang-A
31. Mr; Lian Khan Suan-----------2011, Malaysia- Tuimang-A
32.Mr; Nin Khan Thang------------2011, Malaysia- Tuimang-a
*Niang Lawh Nuam-----------------2011,  //
Mr; Thang Khat Khai----------------2011,  //
*Miss Ning Don Vung--------------2011,    //
*Mr; Pau Kip Hau-------------------2011,   //
*Miss; Zen Hawm Cing-------------2011,  //
*Miss;  Niang Lun Mang-----------2011,  //
33. Mr; Thang Suan Pau------------2011.  Malaysia- Tuimang-A
*Mrs; Cing Khawm Nuam----------2011,   //
*Mr; Thang Lun Sang----------------2011,  //
 *Miss; Cing Lam Kim---------------2011,  //
*Mr; Pau Lam Nging-----------------2011,  //
34. Mr; Thang Go Khup-------------2011, Malaysia- Tuimang-A
35. Mr; Dam Khan Hau--------------2011,  Malaysia- Tuimang-A
36. Mr; Cin Khen Tuang-------------2011, Malaysia- Tuimang-A
Akai khawm
T-I-A Groups
Moderetor leh
Secretary.

Monday, September 26, 2011

A HI CI DENDING IH HI KEI HI

Home Cell Thupuak.
Thubulphuh.
A HI CI DENDING IH HI KEI HI.
Late=113.7-8.
1. Ih pumpi mahmah zong ahi ci den ding a hi kei hi.
2. Ih dam lohna zong tu a bang a om den ding ahi kei hi.
3. Ih zawn na zong a zawng den ding ih hi kei hi.
4.Ih gen theihna te zong ahi ci den ding ahi kei hi.
Leitung ih nuntakna ahi ci den ding ih hikei hi. Ih pum pi mahmah zong ahi ci den ding a hi kei hi. Kei bang kisil in kasam ka hiat tak ciang in sam po lohna khawng om in lu lei kidawk a , ih theih loh hang in ih pumpi mahmah zong a ci -in om den lo hi. Upat lam ki ma nawh toto hi a, naupangte zong hi ci-in om den paisa leh lungkham na lian pi khat hong suak ding a, Ih gen theihna te, Ih zawn nate, Ih dam loh na te , zong a hi ci den ding hilo a, Ih dam kei leh Damna ih ngah na ding hong naimahmah a, Ih nat leh Dam kik ding cihna hi. Ih zawn the ki zawng denlo a, Hunkhat ciang hauhna in hong tuam ding cih na hipah a, Ih gentheih leh Nopna hongtung kik pah ding cih na hi. Tua ahih man in “A Hi Ci Paisuak Den Ding ih hikei hi! Cih thu bulphuh in ih ki han thawn nuam hi.
Deih tel na mun Lai siangtho.
Late=113;7-9.
7 .Amah in leivui pan in Mizawngte lamto in Nin phualpan in Mi ci
mawhte leh a lungkham mite dom to a,
8, U lian te tawh ki khawlsak a, A ma mite ulian in bawlhi.
9. A mah in Tasel numei Ta guan a, Ta a neinu a lungdam in a bawl hi. Topa phat un !
Tua ahih man in Hih Lai siangtho sung ah a ki cing tak in ih mu thei hi. Topa in Mizawngte Leivui pan in lamto a, Nin phualpan in Mici mawhte leh alungkham mite dom to hi. A lungkham mite domto hi cih tak ciang in A lungkhamnateng bei a, nusia khin hi at hi. Genteh na in Sabuai tung ah hai kikoih khat pen la khia le cin Sabuai tung ah om nawnlo a ki la khia khin a hih man in sabuai tawh kisai nawn lo hi. A nusia , a paisan a hihi. Eite zong Ih lungkham na , ih haksatna leh, Ih gen theihna pan in Pasian in leivuipan, Ninphual pan hong Domto in hong laptoh tak ciang in Hamsatna lunglen na , Zawnna, te tawh kisailo in Tua tengkhempeuh Nusia in Pasian in honglamto a Thpha ihsan na akipat na hongs in Nopna veve tawh ki dim in Nisim in Pasian minphat ding leh Thungetnget ding leh kha mangthang te, a ki pan Mici mawhte huh nopna lungsim hong eisak hi. Kei bang eimite zato khang leh zumlam ah ka huh theih bang in ka huh tak the Lungdam mahmah ingh. Ci-in hong a-na thei uh hi. Ahi zong in hong a-na kei un ka ci dam na Pasian hongpiak hi a, Tulai tak note na gen theih dam loh mahbang in kei zong ka thuak khin hi. Tua ahih man in A kisap hunhun in hongzasak un ci-in ka vai khak tak the a mauzong tha ngah in Dam lawh tuamzo uhhi. Ih hih theina bangkim tawh Pasian nasep aneu a lian cilo in Pasian maizong in , Pasian laptohna leh Pasian thupha namkim ih san theh na ding leh Pasian vangliat na ompihna ih neih thei na ding in Thungen in Pasian maizong ciat ni.
Pasian in leivuipan in Mizawngte lam to a, Ninphualpan in Mici mawhte leh a lungkham mite dom tohi ci hi. Pasian a mung a, Pasian laptohna ih ngah nak leh kua mahkua mah in khaktan theilo a, A ma mite Ulian tawh ki khawlsak a a ma mite Ulian in bawl hi. Tua ahih man in Pasian lo tawh kua mah a khuasuak leh a khang cingtak om lo hi. Tua mah bang in Ihzawn nate zong tu hun bang a ahi ci den ding ih hi kei hi. Ih gen theihna te zong a hi ci den ding ih hikei hi. Dam lohna te zong ahi ci den ding a hikei hi. Cih tha la in Gualzawhna leh Pasian laptoh na a ngah ding te leh a nuamsa ding a Pasian in Hong bawl a hihi cih atom in ih ki theisak nuam hi. Topan minthan na ngah tawn tung at hen .
Nu Cingkhan ning Lungdam kohna!
Kei zong tha ngah mahmah ingh. Khua lam ka omlai in Nipini kikhawm leng zong ka puan silhsa theng mah silh in Min apuan tualpi mah sihsilh hong ci uh a kei a ding in ka puan neih a hoihpen a hi ai a, Maizum hetlo tak in ka silhsilh hi. Sia Suan in A hi ci den ding ih hikei hi a cihpen man sa mah in , kei a tawh ka ki against ciang ki tuak lua in lungdam lua in ka nui baba mai a, Tha ka ngah mahmah hi ci in gen a bangteng gen hiam? Cih leh, Khua lam ah Puansilh ding zong neilo , Puan bangtawng khat tawh Phalbi dodo in, ZINGSANG IN Taiteh khangsusu in hi dan a anungta suak ding ka kisa a, Hehpih huai ka kisa mahmah, Pasian in hong lam to in Ka nuntakna te hongbawlhoih in A hici paisa dending a ahih lohlam ka tel mahmah a, Tu in Puankhang silhzawh loh in om a tam mahmah a, Nau te in Nihvei ihsilhkhit nak leh honglaksak in Nin bungsung ah hongpaihsak ziauziau vua ken bel Pam mahsa mahmah in ka iplah mahmah a ahizong in tam lua ahih ciang a, ki silhzolo hi mai Tunzong Puan tampi tak ka nei a , KA KI KHOP DING CING KOI KA SILH TAM AW, CIH BEKBEK TAWH ka hun tampi bei in Khua lam ah piak sei hi leh maw ka cici a, ka nuntak na ka hamsat na ka zawn na, ka damloh na te Topa in honglak khiatsak in leivuipan hong lamto in ,Nin phual pan hong DOMTO Pasian minthangta hen ci-in a kua mah peuh in tha ki ngah mahmah a, a damlote zong dam zo in alung nuanlo alungkham te zong lung nuam in ci dam maitai tak in hunte ki zo hi. Cih a tom in tha lak na ding in kong tang ko hi Topan minthan na ngah tawn tung at hen . Amen !

Tuimang innkuan usa

Friday, May 20, 2011

Tuimang Lui ah Khanlawhna

Thu masa: Tuimanglui leh Tuimangkhua te, koi pen in min nei masa zaw hiam ka tel lian kei hi, mi gen zongh ka za ngei kei hi. Ih zakngeihloh ban ah, ih theih mel loh thugen leh thu gelh nuamlo a hih man in, ka tel sinsen leh ka zakngei Tuimanglui thu tawm kong at nuam hi. Hihte pen ih gamthu a hih man in, Zomite a ding in thu manpha khat hi ci in ka ngaihsun hi.
Tomlakna: Tuimanglui a naak pen Zampi gam a hi hi. Tuivai tawh anaak pen kibang a, a khanglam ah Philnak tawh a naak ki suntuah hi (Philnak leh Caulenggam). Zogam ah Tui leh luan a kingaihsun pen Tuimanglui (River) leh Tuivailui te a hi uh hi. Ahang pen, Saklam manawh in luangto ding tawh kibang tak pi a, lamdang mahmah lui minthang nihte a hi uh hi. Tuimanglui pen Mizoram, India lamzuan in luangsuk a, Tuisa tawh Kawlbem khuataw, kawlgam pan in Tongciin khuataw ah ki mat a, tua pan in Tuisalui (River) cih min puasuk suak hi. Tuivailui in Manipur gamlam ah kivial to in, tua pan in Vai zanggam lam manawh suk hi.
Tuimang leh Tuivai te tangthu: Hih te nih pen unau hi in, Tuivai pen a u zaw in, tuimang pen a nauzaw a hi hi. Sa beng (hunter) nuam a sa mahmah unau te a hi uh hi. Ciimnuai pan in sabeng ding in kuankhia uh a, mun khat pan mun khat ah giahphual sat in a saben uh zom toto uh a, sak lam gam manawh in tulaitaka teutevum (seitual vum kim hong tungta uh hi. Sa minthang, Sazuk kihoih, Vompi, cih pian te bek man nuam uh a, tualo sakhi cih khawng maimai te pawl pen ngaihsut in zongh neilo uh hi. Ni khat a u nau un, a giahphual uh kituah ding in, ki ciam uh hi. Tuivai in nau aw, mangkhat mangmat ing in, zingciang in saklam gam manawh leng hoih ding hi, zing sapel khitciang in, ih giahphual kituah ni ci hi. Zingsa pel in, a unau un kikhen uh a, zing annek hun ah a naupa (Tuimang) tungtheilo hi. A u in ngakngak in, a sawtna ciang in ngakzo nawn lo hi. Mang lah man khin ngelngel ka hih ciang in tuni mah in paikhiat hamtang kei leh thu hoihlo khat hong tung ding hi cih pen a u in um hi. A u pen mang aisan siam mahmah khat zongh a hi hi. A dinkhiat ding ciang in, nau aw na masa ning in hong delh in la, ka pai na na ah hong sulzuih kik hamtang in cih a mau kitheihna ding in (sign) nutsiat hi.
A nau in sa khat kapliam kha in a zuih zuih leh nitum dong zuikha hi. Khuazing ding in hong kithawi ciang in, oh! tuni ka u tawh ka kiciam ni hi lo maw cih hongphawk pan kha hi. A mahzong giahphual ah ciah vingveng in, a u kam nutsiat a mu hi. Tun khua zan luata a hih man in, zingciang in zingsang khuavak tung in delh mai ning cih a ngaihsut khit ciang in a ih mu hi. Zingsangtung tho baih in, a u a delh leh, a u sul (painalui) a, nahtangkung a sattan te saupi na pha in, dah mahmah hi. Ka u pen hi dan tawh delh leng pha zo hetlo ding ka hih ciang in, hiah lamtom (short cut) ka bawl kul ding, ka khian suk kul ding hi ci hi. Tua a hih man in, Tuimanglui pen tui hat mahmah khat hi a, Tuivailui pen sak lam manawh in, dam pai to hiathiat tak pi hi. Tuimanglui nawh tai suk mahmah a, a hi zong in, Vaigam Silchar khua nawl ah phasuk zopan hi. Khangluite leh Dawisiampu te in, Tuivai leh Tuiamang (a khanglam pan in Tuisa zongh kici) kituahna pen Luang leh Vai kituahna ci uh hi. A diakdiak in gungal lam (tuikhiang saksiah) lam Dawisiampu te in Gampi Dawi a kithoih tak uh ciang in, luilam tawh kisai in Luang leh Vai kituahna pan ci in, phuisamna pan masa hamtang uh hi. Mual minthang tawh kisai in Sumbukmual, TeuteVum, etc. cih te lo hamtang uh hi. Hih pen tangthu (myth) hikha thei or a taktak zong hi kha thei ding hi. Ka tulpi uh a hi, Pu Chinsianthang in tulpi pan in hong khawl ciang in, Pu Belnang in tang siampi ding in na ki zangh to in, Pu Belnang hong sih ciang in, ka pa in Siampi hong sem to hi. Ka pa in a damlai a hong gen ka mangngilh theihloh Tuivai leh Tuimang tangthu tun a khatveina kong gelhkhiat a hi hi. A gampi dawithoihna ah Luang leh Vai thu omtakpi mawk hi.

Tuimanglui ah khanlawhna: Ka neulai in, Tuimanglui dung ah tuili thuk tam thei mahmah hi. Ngasa zongh tamthei mahmah in, ngen vawk (deng) in u te a pai uh ciang in paipel (ngabawm) dimdim tawh hong ciah thei gi ge uh hi. 1987 ciangciang pen Tuimanglui ah tuilithuk tam mahmah hi. Bek thamloh in, Tuimang gam, Bapigam, Darkhaigam, Haiciin gam, etc. te ah Cik (small lake, tui themthem luanna) tam thei mahmah a, tua Cikte in mi pet thei zel hi. Cikin hong pehciang in ih ci khawng bawkthei, phualthei, nattun cisa thei, nau ciingthei etc., Ciktui la in, ki sil leng peuh pha thei hi, Cik gilo phadeuh cih khawng om lai in, tua te in hong pet leh khangluilai in kithoih hamtang kul thei hi. 1990 kimciang in, hih cikte 97% hong kangcip mawk in, tuhun ciang in Cik in mi pet cih kiza nawn lo hi. Tuimanglui mahmah ah zong 1992 khitlam pan kipan in Tuilithuk omnawn hetlo mawk hi, pi 6 (fit) tuili pen omnawnlo cihphial ding a hi hi (hih pen, tuimui khuataw kimpan a naak dong ka genna a hi hi). Cik-hang leh Tuili te bek zongh hi lo in, Singkol (mi a petthei Singkung) te ih gam ah damdam in hong bei mawk hi. Ka ngaih sutsut ciang in, ih gam ah khanlawhna nasia tak in, hong tunkim hun, a diakdiak in kha nasepna hong hat mahmah 1980-1990 kikal sung hiphadeuh a, tua hang hikha thei ding in ka um mawh hi. Pasian vangliatna pen lamdang mahmah a, mit a muh theih ding a vangliat na hong lak Pasian a hi hi. Mihingte in Pasian ih mimal, ih innkuan, ih khua, ih gam ading in a santheih or ih pom khit tak ciang in, ih gam mahmah Pasian in hong pomsak in, a sung a dawi gilo te zong hong hawlkhiat sak hi cih hih Tuimanglui thupiang te tungtawn in ih mu thei hi. Topa minthanna hi ta hen. Amen.
Pasian minthan na ding a, kong at khiat hi in, deihkaihna leh a khengval a om khak leh, a hoih lam in na zuun sak un. Lungdam.
Thu kaikhawm,
Rev. Suan Za Khup
Tawmvei, Korea

VUN-ATNA LEH KI TUIPHUMNA ETKAKNA

VUN-ATNA LEH KI TUIPHUMNA ETKAKNA

Thulu: Vun-Atna leh Tuiphumna neu ngaihsut loh ding a hi hi.
Text: Piancil 34:1-31
Thu honna: Vun-atna pen Abraham hun pan kipanto hi in tunidongin Israelte in Pasian tawh kizopna thusim in neito suak uh hi. Thukhunthak ah hih vun-atna tawh kisai sawltak Paul in a genkikna ah, taksa vun-atna a hilo Khazih vun-atna pen amah Zeisu min tawh ki tuiphum na ahi hi na ci hi (etd.Col.2:10-12). Jakob leh Leahte tanu Dinah tungtawn a hong kizomsuk Hamor khuamite vun-atna tawh kisai leh tuhun tuiphumnate enkak khawm ni.
Piancil 34 a Tangthu: Jakob leh a innkuante pen a galtaina a pute Nahor, Bethuel, Labante tenna Haran khuapi (amin dang Paddanaram) pan in Kanaan gam zuan in hong ciahkik uh hi. Peniel ah Topa tawh kilai in, Jakob pan in Israel cih min ki phuak sakkhin zota hi. Ahizong in Bethel hong tun madeuh in Shekhem khuapi gei ah giahphual hong sat uh hi. Leah tanu Dinah Shekhem khua ah amah guak va cimvak kha hi. Dinah pen nungak melhoih mahmah khat ahih man in, tua khua hausapa Hamor tapa Shekhem in thatang hat thu tawh luppih hi. A mawk luppih hisam lo in, amel hoihsalua a hih man in apa Hamor khiang ah ka ziding in hong laksak in ci in itna tawh ngen hi. Hih thu Jakob tung ah gen uh hinapi in, a tate gamsung ah a omlaitak ahihmanin bangmah genlo in imcip phot hi. Hamor mo-la ding in Jakob leh a tate tungah hong paiciangin mikhempeuhin hong theikhiata hi. Dinah pianpih sanggamte nih Simeon leh Levi ten zongh a zak uh ciang in nakpi takin, ka sanggamnu hong simmawhsak ci in nak heh mahmah uh hi. Ahizong in, Simeon leh Levite in khembawl uh a, ko tawh nong ki tentheihna ding un, pasal khempeuh in na vun uh na at uh kulding hi ci uh hi. Shekhem leh apa Hamorte in a khuapihte khiang ah hih Jakob innkuante tawh sung-le-pu in kizom ding hi hang, ih tenna leitang zong gol mahmah hi, tua ih ki zop theihna ding in pasal khempeuh vun-at ding hi lel hi, a cih uh ciang in tua khua pasal khempeuhin sangthei uh hi. A zawdeuh in Shekhem in Dinah ngailua ahihman in, a vun-at ding pen zekai hetlo hi ci hi (v.19). Pasal khemepuh meima vei in a om laitak uh a nithum ni in, Simeon leh Levite a unau un Shekhem khuami pasal khempeuh thatkhin uh hi. Pasian tawh a ki zopna uh vun-atna pen galhiam ding in hong zang mawk uh ahih man in, hih thu hang in Jakob a lunggim sak hi (v.30). Tua mah bang in, tuhun ciang in Pasian tawh kizopna khat ahi thu-um mite a ki tuiphum ding hitakpi mah a, upna lo tawh a ki tuiphum tampitakte in Zeisu leh a pawlpi dahsak hi. Pasian sawlna bang hikhollo in zi leh ta deihna lel tawh vun-atna a zang Shekhem khua pasal khempeuh in sih lawh uh hi. Tua mahbangin, Pasian tawh ki zopna ding in a zanglo (upna neilo) tuiphum ding genna in, siatna lianpi piangsak hi. Thu um a ki tuiphumte in gupna ngah ding ci bek hi (Mk.16:16).



Phawkding: Vun-atna leh tuiphumna pen gamtatpha a hi kei hi. Ut leh zuiding ut kei leh ei thu cih bang tawh a kinga nam zong a hikei hi. Pasian tawh ki zopna hi a, Pasian mi cihna a ngah Israel pasal khempeuh zuih hamtang ding vun-atna a hi hi. Zeisu mi khempeuh in Ama hihna a um, Amah tawh a kizom (si khawm, kivui khawm, thokik khawm Rom.6:3) mite zuih hamtang ding Zeisu min tawh tuiphumna ahi hi. Zeisu tawh kizopna hikei a cite adingin, a ut bangbang tawh a ki tuiphum zong in a phattuamna leh a phatmawhna a omkei hi. Pawlpi suahna peuh, upa leh local board telcinna ding peuh, nekkhawm nethei ding cih ciang bek tawh a ki tuiphumte tung ah Shekhem khuate siatna sang in a lauh huaizaw thukhenna om ding hi (Mk.16:16b). Pawlpi ngeina hizawlo in Zeisu tawh ki zopna laigil taktak a hih man in, Lai Siangtho sung ah namkhat bek a ommah bangin Zeisu a um mite Amah Zeisu min tawh ki tuiphum ding ahi hi.



Thu khupna: Piancil 34 tangthu ih etciang in, vun-atna ki lehzatkha hi cih ki mu thei hi. Vun-atna pen thu manlo hi cihnading thu a om tuan kei hi. Ahizong in, vun-at ding a hanthawn Simeon leh Levite unau lungsim pen Pasian deihna a gennuam hizawlo in a sanggamnu phula-nuam na hikhazaw hi. Vun-atna a zang Shekhem khua pasalte zong Pasian tawh kizopna ding in, khensatna hilo in sung-le-pu ki zopna ciang ding bek in neu ngaihsut kha uh hi. Tua mah bang in, tulaitak Christian kici mite sungah (UPCte zong) tuiphumna a zangkhai (neu) ngaih sut tampi ih om hi. A ki phumte ahizong, ki phum un ci-a a hanthawn siate ahizongin, hih Zeisu min tawh ki tuiphumna pen thuneuno khat bang in ngaihsut ding hi lo a, gamtatpha dan maimai a ngaihsut ding zong ahi kei hi. Pumpi nin sawpsianna zong a hi kei hi (1Pit.3:21). Noahte innkuan tui in a hotkhiat bang in hong honkhia ding um a kituiphumna tuiciin a hi ih (1Pet.3:19-20). Tuiciin pen a umlote adingin sihna hi a, a um Noahte innkuan ading in nuntakna ahi hi. Zeisu Khazih puanbangin silhna (mopuan) ahi hi (Gal.3:27). Zeisu sisan sang zolo a, Zeisu mahmah a sang zolote pen Zeisu min tawh a ki tuiphumna ding ahang omlo hi. Mi kiphum ahihciang in kiphum mai ning a ci mi tampitakte pen a ut hun hun ah Zeisu min kihel selo in nihvei or thumvei ki phum kikik lel ding uh hi. Upna nei hetlo in Zeisu min tawh tui na kiphum khak zenzen leh, upna na neih khitciang in Zeisu min tawh ki tuiphum kik in. Upna neilo a, Zeisu min tawh ki tuiphumna in a mawkna hi veve hi. Na upsial in kiphum gige ding a hituankei hi, Zeisu pen khatvei bek singlamteh tungah a sih mah bangin, na upna tawh khatvei na ki tuiphumna pen Topa in hong sang hi (Eph.4:4-5). Greek, Hebia, Latin, Piantit, Mang leh Zolai, pau tuamtuam tawh ih kawi kaihkaih zong in, tuiphumna pen namkhat bek hi a, Zeisu min bek mah Sawltakte in zangh hi cih Lai Siangtho in hong hilh hi (Sawl.2:38; 8:12,16; 10:48; 16:15; 19:5; 22:16).


Khazih nasem,


Rev. Dr. Suan Za Khup
Yangon

Sunday, May 15, 2011

ZOMI LEH KILEMKIKNA THUPHA
(Zomi and Blessing/s of Reconciliation)
Thupatna
Zomi’ thu ih gen nawn kei ding a, kilemkikna’ thu genin ih neizaw ding hi. Kilemkikna ih cihin banghiam? What is reconciliation? Reconciliation cih kammal Latin pau ‘Reconciliatio’ pan a hong pai hi-a, a khiatna in kizopna bawlphakik, kipuahphakik, nupa in genteh leng, ki teencillai ki ngaih bang ki ngaihtheihna ding kipuahpha, kibawlphakik cihna ahi hi. Tua ban-ah khat leh khat kikal ki muanna lamphakik, gamtathoih, gamtatna tawh lawmta hihna piangsakkik, kilungdamsak kik cihna zong ahi hi. Zomi leh Kilemkikna ih genna sungah a masa in Pasian leh Mihingte kilemkikna, RC Pawlpi leh Protestant Pawlpi te kilemkikna, German leh Jewte kilemkikna cih te a banban in ih sut ding hi. Tuate ban-ah, Lai Siangtho sung a om Esau leh Jakob te kilemkikna thu ih gending a, tua khitciangin Zomite’n kilemkikna ih kisapna sungah Minam kilemkikna, Biakna kilemkikna leh Pawlpi kilemkikna thute ih gen ding hi. A tawpna-ah, tuni tu hun Zomite, kilemkikna thupha ih kisapna thu leh kilemkikna a pian’ theihna dingin a kisam zuihding thupawlkhat zong ih lungngaih ding ih ut a hi hi.
I.                   Pasian leh Mihingte Kilemkikna
Pasian in Adam hih a nuai a bangin thupia hi.
‘‘Na ut utin huan sung singkung gah khempeuh na ne thei ding hi. Ahih hangin a pha leh a sia theihna singkung gah pen na ne kei ding hi. Bang hang hiam cih leh tua na nek ni-in na si ding hi’’, a ci hi. (Piancilna 2:16-17)
Ahi zongin Eve kiangah gulpi vahawhin a kawlngian nazang hi. Gulpi in Eve kiang ah,

Pasian in, huan sung singgah khat peuhpeuh ne lo ding, hong ci a hi hiam? a ci hi. Numei in gulpi kiangah, huan sung singgahte ka ne thei ding uh hi. Ahih hangin Pasian in, huan laizanga om singgah na ne kei ding uh hi, zong na lawng kei ding uh hi. Tua bangin hih le-uhcin na si ding uh hi, hong ci hi, a ci hi. Ahih hangin gulpi in numei kiangah, Na si kei ding uh hi. Bang hang hiam cih leh tua singgah na nek ciangun na mitte uh hong vak ding a, a pha leh a sia thei-in, Pasian tawh na kibat ding lamtak uh Pasian in thei hi, a ci hi…. Nupa te in tua singgah A nek khit phetun amaute gel in khua phawkuh a, a guaktangin a omlam uh ki thei uh hi. …. Amah (Pasian in) in mipa hawlkhia hi. (Piancilna 3:1-24).
Adam leh Eve kiangah ne kei un ci in Pasian in a thupiakte manglo in gulpi sawlna bangin hong gamtat khit uh ciangin Pasian leh Mihingte kizopna kitat a, Pasian in huansung pan in Adam (mipa) hawl khia hi. A tom in genleng Pasian in hih Nupate it mahmah napi in, Ama thu aman loh ciangun hehpih huaisa zolo in a hawlkhia a hi hi.  Ahi zongin Pasian in a bawlsa Leitung mihingte hong it lua mahmah a hihman in a hawlkhiatsa Leitung mite tawh ki lemkikna (reconciliatio) aom theihna dingin Atapa Jesuh zangin Leitung ah hong sawl Missio dei in, mi hing bangin hongpiang sak hi Incarnation. Pasian tapa Jesuh in mimawh Leitung mite leh Pasian kikal ah hong ki kham in, kilemkikna a om theihna dingin a nuntakna pia khia hi. Ama hong sihna hang in, Pasian leh Leitung mite kikal ah kilemkikna hong omthei a hi hi. Atom in gen leng, Pasian in kilem kikna kisam sa ahih manin, Jesuh zangin mihingte tawh reconciliatio hong bawl a hi hi.

II.                  Roman Catholic Leh Protestant Pawlpi Kilemkikn
AD 1442 kum in Roman Catholic pawlpite in Florence ah thuki kupna Council lianpi khat nei uha, the Council of Florence ki ci hi. Florence Council thu kikupna ah, a thupi diak in, Extra Ecclesiam nulla salus, There is no salvation outside the Church (The Roman Catholic Church), RC Pawlpi sung simloh mundang ah gupkhiatna om lo hi. RC Pawlpi bek thuman hi a, RC pawlpi sungsim loh vangam tunnading gupkhiatna ngah theihna ding thu omlo hi cih a hi hi. Atomin gen leng, RC pawlpi pualam-ah gupkhiatna omlo hi cih thu a hi hi. Hih laibu simbeh in.(Hans Küng, On Being A Christian. Doubleday, New York. Collins, London, 1976, p. 97).

Hun hong pai toto a, AD 1517 October 31 ni in Germany gam Wittenberg khuasung a om Castle Biakinn kongpi ah, Martin Luther in RC pawlpi thuman loh na (ama muhna) thu nam 95  gelhkhia a, 95 Thesis ki ci hi. Gupkhiatna ngahna dingin, RC pawlpi suah ki samlo a, upna bek, Pasian kammal Lai Siangtho bek, leh hehpihna hangbek tawh gupna ki ngah hi zaw hi ci in, Reformation ki pan khia hi. Luther bulphuh thu thum te in:
 
a.       Sola fide, faith alone, upna bek
b.      Sola scriptura, scripture alone, Lai Siangtho bek
c.       Sola gratia, grace alone, hehpihna bek
Luther in Pawlpi sung Reformation a bawlna hangin RC leh Protestant kikal ah kidona lian pi hong om hi. Pope in Luther kiangah, Luther aw RC pawlpi sungah hong ciah kik tapeuh in ci in, kamtai te thu vai khaksaka, Luther in, Hier stehe ich, Here I Stand. Kei hi lai ah dingcip hi ing, hong nung kik nawnlo ding hing ci hi. Church Reformation bawldingin, Luther leh mipawl khat RC pawlpi panin paikhia uh hi. RC pawlpi pan in a paikhia, Luther leh a lawmte RC pawlpite’n ei hong langpangte ci in Protest/ant ci uh hi. Tua man in RC leh, RC pawlpi langpang Protestant kikal ah kidona na siatak in a om ngei khin a hi hi.

            Hun hong pai toto a, 1962-65 kum in RC Pawlpi in Second Vatican Council hong nei uh hi. Hih Second Vatican Council sungah thu lamdang pi hongpiangkhia a, RC pawlpi thu ngaihsutna hong ki lumlet ta hi. Florence Council a, a thubulletpi uh ahi, Extra Ecclesiam nulla salus, There is no salvation outside the church, cih ngaih sutna, theology pomzia hong ki lamdang ta hi. Tua bek hilo Unitatis Redintegratio, Restoration of Unity (among Christians) cih bulphuh pi in hong neita uh hi. Reformation na hangin RC pawlpi pan a pai khia Christiante, Langpangte cihna a ngah, Protestants Christiante Our Separated Brethren, a paikhia (RC Pawlpi pan) ih sanggamte ci in Second Vatican Council khitciangin RC leh Protestant Pawlpi kikal ah ki lemkikna Reconciliatio a om khinzo a hi hi.

III.               German le Jewte Kilemkikna
Germany gam, Hamburg University leh University Frankfurt am Main ah New Testament Professor aseem Prof. Dr. Wernner Kahl in a genna ah,
Galpi khatna lai in German te in gallel uh hi. Gallel Germante thukimna omlo pi in, galzo alliance te in kilemkikna ci in Agreement bawl uh hi. Gal kilemna ding laibawlna ah German te khat zong ki hello sak lo uh a, galzo te in zawhthawh thutawh Germante thukimna sign thuh sak ikek mawk uh hi. Tua man-in, gallel German te’ lungsim sungah ki neuseekna lianpi Inferiority complex hong lut hi. Germany gam bang ci leh dingtokik zo ding, bang ci leh mite simmawhna pan in suakta thei ding ci in ngaih sutna lungsim Germante sung ah hong ki pan hi.  German te sung ah Inferiority complex  hong naklut lua ahihman in, German te tha a ki piakciang un, German mite mi mawkmawk hi lo hi hang, ngeina leh lungsim ngaihsutnateh ah mite sangin a thupi zaw, amanpha zawte hi hang ci uh a, tua in minam lungsim Nationalism nasiatak in khang khiasak hi, ci hi.

Minam lungsim, nationalism Germante sungah nakpi in hong lutna hangin, German leh Germanlo te kikal ah kideidanna lianpi hong ompah a, tua pen Grenzfall ci uh hi. Tuaman in, Germany gam suak, Jews philosopher, Martin Buber in 1923 kum in, mi hingte kizop zia ding tawh kisai in ngaihsutna khat hongmu khia a,  Ich und Du I-thou ki zopna a hi  hi. I-thou kizopna ih cih in mihingte, mihing mah bang a, muhna ahi hi. I-It kizopna a hih leh mihingte mi hingbang in mulo in, ganhing bang a muhna ahi hi. I-It kizopna ah, ki zahtak na omlo a, mi hing kimlai, gan hing bangin mu in, setsanna, a hi hi. Leitung ah ki lemna a om theihna dingin I-thou kizopna kisam hi, ci in Martin Buber in genbel in nei hi. I-thou is a relationship of subject-to-subjects while I-It is a relation of subject-to-objects. I-thou is a relationship of mutuality and reciprocity, while I-It is a relationship of separateness and detachment hi ci hi. Hih laibu simbeh in. Martin Buber, I and Thou, translated by Ronald Gregor Smith (New York: Charles Scribner’s Sons, 1958), p. 26.

Minam lungsim a khan mahmah laitak 1933 February 3 ni in, Germany gam Chancellor dingin Adolf Hitler ki teelkhia hi. German mite‘ ngaihsut bang ngaihsun loin, German kumpi te policy a zuilo peuh mah Germante gal hi ci in Hitler in tangko khiagiap hi. German Nazi kumpi’ policy a zuilo peuh mah thongsung kidenna in, mitampi ki thatlum hi. Nazi kumpi policy zuinuamlo Jews leh German mi pawlkhat, kumpi Hitler in that mang khin hi. German Empire (Germany gamsung bek hi lo) gamsung a om, Jews te 6 Millions Hitler in na that hi. Tua bang hi napi in, Jews te Million 6 a thatpa Hitler’ tanu leh Jew tangval khat kiteeng thei tazen uh hi, ki ci hi. Tua bek hilo in tu nung zekmah in zong Israel kumpi te in German kumpi nasem uliantampite, German Chancellor Angela Merkel a kipanin, pahtawina a piakna thu ih theihsa a hi hi. German te leh Jews te in khat leh khat mawhna ki maisak in, ki lemna nei khinta uh hi. Etteh huai mahmah cih ding a hi hi.

IV.                Jakob leh Esau Kilemkikna

Isaac leh Rebekah te’n Esau leh Jakok kici tapa nih nei uh hi. Israel mite ngeina ah tapa Upa pen in innluah ding cih ahi hi. A hizongin inn luahza a nei Esau in anaupa Jakob tungah an kuangkhat tawh a innluahza na zuak hi. (Piancil 25:27ff). Hun hong paitoto a, Isaac zong hong teek semsem ta hi. Isaac in atapa Esau kiang ah, Ka sih ma-in nang thupha kong piak theihna dingin kei’ duh bangin an lim hong bawl in la, ka nek dingin hong paipih in’’ a ci hi (Piancilna 27:4).

Isaac leh Esau te kihona thu Rebekah in za hi. Hih Isaac leh Rebekah te nupa ki kal ah thulamdangpi khat om hi. Isaac in a tapa upen Esau , Jakob sangin itbawl zaw a, Rebekah in atapa nauzaw Jakob, Esau sangin it bawl zaw hi. Tua manin, Rebekah in a tapa uzaw Esau sangin Jakob a ding na khatpeuhpeuh deihsak zaw pah hi. Rebekah in a tapa Jakob kiang ah,
Na sanggampa Esau’ tungah na pa’ thugen ka za a, Ka sih ma-in TOPA’ mai-ah nang thupha kong piak theihna dingin ka nek dingin na sa matsa hong paipih in la, kei-a’ dingin an lim hong bawl in, ci hi. Tua ahih ciangin tu-in ka ta aw, kong thupiak bangin gamta in… Na pa in a sih ma-in nang thupha hong piak theihna dingin a nek dingin na pa kiangah na va paipih ding hi, a ci hi. (Piancilna 27: 1-10).

Tom gen hi leng, anu gen bangin Jakob gamta pah in a pa khem a, Esau bangin ki bawl in a pa Isaac an leh lenggazu a pia hi. Isaac in atapa puan gimnamte nam a, amah (Jakob) thupha a pia hi. Isaac in a tapa Jakob thupha a piak khit phet in gamlak, a sabetna panin Esau hong tung hi. Esau in anliim bawl in a pa’ kiangah hong paipih hi. Esau in a pa’ kiangah; Thupha nongpiak theihna dingin na tapa’ sa matsa a ne dingin ka pa hong tho in, a ci hi. Apa Isaac in ama kiangah, Kua na hiam? a ci hi. Amah in dawngin, Kei pen na tapa, a suak masa Esau ka hi hi, a ci hi….  Tua ciangin Isaac in, Amah thupha ka piakpa kua ahi hiam? Thupha pia khin ka hih manin amah in thupha ngah ding hi, a ci hi.  Esau in a pa’ kammalte a zak ciangin nakpi tak leh nasia takin kikokhia-in a pa’ kiangah, Kei  thupha hong pia in, kei zong, aw ka pa! a ci hi…. Pa aw, thupha khat beek nei nawnlo na hi hiam? Kei thupha hong pia in, kei zong, ka pa aw, a ci hi. Tua ciangin Esau a kap hi. (Piancilna 27:25- 38).

A sanggampa Jakob in ama ngahding thupha teng ngah khin cih Esau in a theihciang in a hehsuak a, Jakob mudah hi. Ka pa sih khitciangin ka naupa Jakob ka that ding hi ci in, Esau in ngimna a neihna Rebekah tungah ki gen hi. Tua man in Rebekah in a tapa Jakop sam a, na sanggampa Esau nangmah thahding vaihawmna tawh ki hehnem hi. Tua a hihman in, na sanggampa sinsona a daih ma teng, Haran a om, ka sanggampa Laban  kiang ah va tai in ci hi. A nu sawlbangin, Jakob Haran ah a pu Laban kiangah galtai in tawlkhat sung a om hi. Tu laipau in genni ci leng, Jakob Haran gam a pu Lanban kepna nuaiah refugee dinmun in a om a hi hi. Haran ah Jakob kum 20 sung (Pian.31:41) a om khitcianin a upa Esau tawh ki mu dingin ki thawi a, Edom gam Seir leitangah a om a sanggampa Esau kiang ah kamtaite ma sawl hi (Pian. 32:3). Kamtaite hong ki leh kik uh a, nangmah dawndingin na sanggampa mihing 400 tawh hong pai uh hi ci in Jakob kiang ah a gen uh ciangin Jakob nakpi tak in lau in lungkham hi.  Pasian kiangah thu ngen a, ‘’ Ka sanggampa Esau’ khutsung pan kei hong khahkhia in, kong thum hi, cihi. (Pian. 32:11). Jakob in a sanggampa Esau letsong dingin keel, tuu, kalaoh, bawngte khenkhiatsa in koih a, tua te amai ah mapai kholsak hi. Bang hanghiam cih leh ka mai a pai letsongte in ka sanggampa Esau lungdamsak zo kha ding hi. Tua hi leh amai pha ka mu ding hi. Amah in kei hong sang kha ding hi ci in ngaihsun hi. Tua hi a, a upa Esau a piakding letsongte ama mai-ah paisaka, amah ahih leh tua zanin giahphual ah a giak lai hi. Jakob in a zi, a nasemte, a tate leh a neihsa khempeuh la in lui galkhatah puak a, a mah guak bek om lai hi. Zingsang khuavak dongin mi khat in amah na lai hi. Tua mi pa in Jakob a zo kei hi. Tua mipa in Jakob kiangah khuavak ta hi, hong khah in, a ci hi. Ahih hangin Jakob in , Kei thupha nong piak kei leh kong khak kei ding hi, a ci hi…. Tua lai-ah amah (tuamipa) in Jakob thupha a pia hi. (Piancilna 32:29).
Tua khit a sawlo in, mi hing 400 Esau tawh hong paina thu Jakob in za in, mu hi. Azi leh atate mai ah Jakob hong pai in, a sanggampa Esau nai a tunma tengin leilak lamah sagihvei a kun hi. A hih hangin amah a dawn dingin ESAU HONG TAI-IN AMAH NGAWNG KAWI A, POMCIPIN NAM A, AMAUTE A KAP UH HI. (Piancilna 33:4). Tua khitciangin Esau in, Ka ki tuahpih hih a honte khempeuh bang na cihnopna a hi hiam? a ci hi. Jakob in dawngin, Ka topa’ maipha zon’ na ding, na ci hi. Ahih hangin Esau in, A kicing nei ing, sanggam aw, nang’ neihte nangma-a dingin kem in, a ci hi. (Piancilna 33:8). Esau leh Jakob te unau laigui kizom te a hi uh hi. A hi zongin Jakob in a upa Innluahza leh a thupha te a laksak na hangin, Esau in ni khat niciang in ka sanggampa ka thah ding hi a cih na hangin, Jakob lau in a galtai hi a, a hi zongin tawl khat khitciangin a upa Esau tawh kilemkikna reconciliatio hong nei thei kik uh a hi hi.
V.                Zomite’ Kisap Lianpen (Kilemkikna Thupha?)
Ih pu ih pate in Dawi bia in, misikhua upna a neihna hangun, galmat samat na kidem uh hi. Khat leh khat ngawng ki tansak in, phu a ki la ngekngek Zomi te ih hi uh hi. Tua bang kawmkal ah Pasian in gamkeek Mangkangte leh Sangmangte (Christian missionaries) Zogam ah hong pai sak hi. Hih Gamkeekte leh Sangmangte hangin Zogam ah tualgal veng hi ci leng ki khiallo ding hi. Pupa ngeina Dawibiakna pan Christian biakna a suak Zomi tampi ih om hi. Christian biakna sungah, khat leh khat ki it ding, mawhna ki maisak ding, ki lemkik ding tamvei pi hong ki genna ih zakzak sa ahi hi. A taktak in ci leng, Zomi te Christian ih suahma, khat leh khat ki it ding, mawhna ki maisak ding leh ki lemkik ding a thupitna a theikhinsa te ih hihman in, ih pate hong thahsak te nangawn it in, mawhna maisakzo a, tua te tawh ki lemkik ih hihman in, Pa that tokhom guan ci in paunak na ngawn a nei Zomi te ih hi hi.

Dawibiakna pan in a nungta tawntung Pasian bia in ih omlaitak in, Zomite pilna, siamna, hauhna, liatna, hoihna, thupha namkim a kisam minam ih hi. Ih gensa thupha namkimte kisamlo a ci ih hi kei a, tua teng sangin tu tadih in Zomite kisap penpen thupha in, Kilemkikna Thupha hi ding hi ci in ka ngaih sun hi. Bang hang hiam cih leh ih tuntunna, ih omomna ah tawmta leng, tamta leng deihbang in a kilemzo naitaklo tawh ih ki banglai hi. Dawibiak hun lai, khat le khat ki that, phu kila a ih omnate, ih Chrisitan biakna in hong mangngilhsak zo nailo a hi tam cih nop huai hi. Bang hanghiam cih leh ki lang neihna, ki gim neihna lungsim eite sungah hong omlai tawh ki bang hi. Tua hi a, Pasian hongpiak ding thupha tampi te sungpan in, Kilem kikna thupha in ih kisap lianpen hi ding hi ci in a gen khia ih hi hi. Zomite’ kisap kilemkikna thupha sungah;

a.      Minam Kilemkikna
    
  Tedim, Zo, Sihzang, Saizang, Teizang, Khuano, Dim, Vangteh, Paite… te ban ah, ih sanggam Thahdo, Kuki, Falam, Hakha… te midangdang te tawh ih ki lemkik ding kisam kha ding hi. Ih muh theih ih sanggamte it lo pi in bang hang in ih mu theihloh Pasian it ing ci thei ding ih hi hiam? (1 Johan 4:20).

b.      Biakna Kilemkikna
    
   Christian, Laipian, Milimbiakna (Buddhism), Dawi biakna te ki zahtaksak in, khat leh khat ki thupi simsak ciat ding ahi hi. Biakna a thupi pen cih bang omtuan lo a, thupi ih sakpen Biakna a zuiciat ih hihman in, biakna khat le khat ki zahtaksak ding a kisam peelmawh ahi hi. Bang hang hiam cih leh biakna sungah kilemna a om kei leh, mi namsung, gamsung ah ki lemna om ngei lo ding hi. (There can be no peace amongst nations without peace amongst religions. Hans Küng, a Catholic theologian).

c.       Pawlpi Khat Leh Khat Kilemkikna
RC leh Protestant Pawlpi te kikal kilem kikna ban ah, Tuiphum - ZBC, ZBCM, TBC; SDA – Mission, Conference; EBC, AG, UPC, CBC, leh pawlpi dangdang te ki kalah ki lemkikna ih kisam hi. Biakna, pawlpi khat le khat ki kal ki lem kikna a om theihna dingin, khat leh khat ki thupisim, ki zahtak ding kisam a, Jews Philosopher Martin Buber gen bangin, I-it ki zopna pan in I-thou ki zopna ciang dong a tung to ding ih hita hi. Cikmah hun a Zomi te tang thu sungah a omngeinailo, Pawlpi tuamtuam sungpan in Pasian mizat makaipite Zomi Innkuan Singapore innteeksepna tawh, Singapore ah April 26 - May 1, 2011 ki muh khopna hong neih uh ih theihsa a hi hi. Tua sungah Global Zomi Alliance hong phuankhia uh a, tupna, ngimna leh department khenziate kician takin hong ki gelhkhiakhin hi. Biakna sung, pawlpi sungah kilemna a om ciang bek in, minam sung, gam sungah kilemna a om pan ding a hi hi. 
Thukhupna
Zomite sungah kilemkikna hong om theihna dingin, khat leh khat ki zahtakna (mutual respect), khat leh khat ki telsiamna (mutual understanding), khat leh khat ki pahtawisiamna (mutual appreciation), khat leh khat kisanna (mutual acceptance), khat leh khat ih hihna bang a, ki ciaptehna (mutual recognition) cih te ih kisap peelmawh a hi hi. Tua ban ah ih pau, ih ham ki batloh nate, ih biakna, ih pawlpi ki batlohna te tamgenlo zaw in, ki gawm khopna leh ki thutuahna a piangsak theiding Zomi sung leh Jesuh sungah ih kibatna te a tam theithei gen ding ki sam ding a hi hi. Doctrine divides, service unites!
Jakob in kei thupha nongpiakkei leh kong khak kei ding hi ci hi. Tua ciangin mipa in tua lai mun ah amah thupha a pia hi. Bang thupha, hauhna maw, minthannamaw? bang namte ki pia cih Lai Siangtho in  gen lo hi. A hi zong, Unau laigui zom takpi ki khem in, khat leh khat na ngawn thah leh mat ding in a ki ngim unaute a hihna pan un, Jakob, a upa Esau tawh a ki muh ciangin, Esau hong tai-in, amah ngawng kawi a, pomcipin nam a, amaute a kap uh hi. Thah leh mat ding a ki ngim, gal leh sa bang a ki ngaihsun, unaute hong ki lemkik ta uh a hi hi. Bang hang hiam ci leh Jabok luigei ah, mipa in Jakob tungah ki lemkikna thupha a piakna hang hi kha ding hi. Tua bangmah in, Pasian hong piak ding thupha tampite sungpanin tu hun (at the present moment) Zomite’ kisap lianpen thupha in, Jakob tung a ki pia, KILEMKIKNA THUPHA himawk lo ahi hiam?

CSKhai
Ph.D (theology) Student
The University of Hamburg
Germany
May 5, 2011
Tuimang tapa

Friday, May 13, 2011

Mipil Leh Mihai

                                      Mipil Leh Mihai
*Mipil*

1.     Topa a zahtak te mipil ki ci hi. ( Prov1:7, 9:10,15:33,
Job28:28,Ps111:10)

2.     A Pa a lungdam sak te mipil ki ci hi. (Prov10:1, 13:1,15:20)

3.     A Pa thuhilhna a mang nuam te mipil ki ci hi. ( Prov10:8, 15:5)

4.     Thu man a gamta te mipil ki ci hi. (Prov2:7, 15:21, Eccl10:20

5.     Mi thugen limtak a ngai nuam mi te mipil ki ci hi. ( Prov12:5)

6.     A hehna a ip zo mite mipil ki ci hi. (Prov12:16, 19:11)

7.     A thuneihna a im khinkian zo te mipil ki ci hi. ( Prov12:23)

8.     A kidawm thei, a ki dawp siam te mipil ki ci hi. ( Prov 14:16, 22:3)

9.     A lungduai mite mipil ki ci hi. ( Prov14:17, 29:21, Eccl7:8)

10.  Thu ngaihsut  kawm a thu gente mipil ki ci hi. ( Prov16: 23,Ps37:30)

*Mihai*

1.     Pasian om kei a cite mi hai ki ci hi.( Ps10:4,14:1)

2.     A pa a lungkhamsak te mihai ki ci hi.( Prov17:21,25, 19:13)

3.     A Nu a dahsak te mihai ki ci hi. ( Prov10:1,15:20)

4.     A Pa thuhilhna a ngai nuam lo te mi hai ki ci hi.( Prov15:5,9:7,8)

5.     Tai ding a ut lo te mihai ki ci hi. (Prov21:1)

6.     Zukham te mihai ki ci hi. (Pro21:1)

7.     A khialh hang phamawh a sa lo te mihai ki ci hi.( Prov14:9)

8.     A heh baih te mihai ki ci hi. (Prov Eccl7:9, Jeim 1:23)

9.     A haina a pholakte mi hai ki ci hi. ( Prov12:23)

10. Pilna leh thuhilhna a thu don lo te mihai ki ci hi. ( Prov16:23,
Ps37:30)

Mipilte gamtat bang in ii gamtat leh ii khansau ding aa,ii daupai ding
hi.(Prov3:2,Eccl 7:18).

Mihaite gamtat bang in ii gamtat leh sihna ii thuak ding hi, ( Prov12:28)

Pasian mizatte kammal

Pasian mizatte kammal


 1.Innkuan nuam i cih pen kawlgit na ngawn in nuam a sakna mun hi.
    Dr. Billy Graham
 2.It na in piakkhiat na ah ciangtan neilo hi. Rev.SZGo

 3.Jesus in tuni pulphuh a, Satan in zingciang bulphuh hi. Dr.Billy Graham

 4.Jesus it taktak ning i cih leh a thu mang a sep ding a hihi. Oswald Chamber

 5.Ka pilna khempeuh Pasian hongpiak hi a,leitung pilna khempeuh bulpi
in Laisiang Tho hi.
   Newton
 6.Kampau malkhat tawh mipil leh mihai kikhen thei a hih manin kampau
kidop huai hi.
   Confucius
 7.Kamsiat hun ciang in lawmhoih ki mu theipan hi. Quintus Finnius

 8.Kawlgam ah Pasian na semten Lungdamnathu a gen loh leh Pawlpi miten
Siate a kawk
   gam na lamdang sa ing. Rev. Dr Yonggi Cho
 9.Ken bangmah hih thei keng cih pen Pasian bil ah a ngaihpen lahi. Wathmanee

10.Kha lamlah na a hat na ding in pumpi kep masak ding hi. William Prath